Hytte til hytte i Sveits

SEIN FRUKOST: I Sveits forlét alle hyttene ved daggry. Dermed får Tore Kjetil Sørheim og Vidar Innselset frukostbordet for seg sjølve på Kröntenhytta medan dei studerer ruta for dagen.

Men vi er ikkje i Noreg. Vi er i Sveits. Og det byrjar skumre. 

– Og de har randonnéski? Med gåbindingar?

Damestemma i telefonen er tydeleg skeptisk. Det er Tore (Kjetil Sørheim) som fører ordet, samtalen går på sveitsisk, men eg og Vidar oppfattar nokre tyske ord. 

– Og de veit at det er 1000 meter bratt stigning?

Tore stadfester igjen. Damestemma høyrest framleis uroa ut, og vi innser at det kanskje ikkje er vanleg å starte på denne turen klokka fire om ettermiddagen. Men vi får til slutt svar på det vi eigentleg lurer på, om vi får middag på hytta sjølv om vi vert litt seine.

Så vi parkerer leigebilen, pakkar sekkane og tek fatt på skredbanene som fører opp mot Kröntenhütte. Det er heldigvis faregrad 1. 

Vi er altså i Sveits. Og sjølv om Tore er 50% sveitsisk, har verken han eller vi erfaring frå fjellhytter i Alpane. Planlegginga skjedde på toget nedover Ottadalen, der vi i halvsøvne og mellom koffertar og  sovande medpassasjerar fekk eit glimt av Kröntenhütte i Urner-alpane i ein gamal episode av Salomon Freeski TV. Og med eit nærast uendeleg tal hytter å velje i på kartet, i alle fall 153, var dette den einaste vi hadde eit konkret bilete av.

Den verka passe aude på filmen. Dermed vert det Kröntenhütte. Frå flyplassen i Zürich passerer vi sveitsiske byar og landsbyar som ligg i etasjar oppetter grøne fjellsider, vi stoggar ved ein sørleg variant av Hjørundfjorden, berre at det er ferskvatn, og kjem til slutt til den vesle landsbyen Erstfeld. 

Og same dag som avreisa frå Oslo, er vi altså i ferd med å mørkne ute i Sveits. Vi har forlate den siste skredbana og tek fatt på traversen mot hytta. Svarte og ukjende fjell står over oss på alle kantar. Og over lyser stjernene. 

FJELL-LAND: Midt i Sentral-Europa ligg eventyrlandet Sveits med sine uendeleg mange fjelltoppar, der mange er tilgjengelege frå eit omfattande nettverk av fjellhytter. Vidar Innselset på toppartiet på Krönten (3108)

Sveits har eit hyttenettverk som får vårt heimelege DNT-nettverk til å bleikne. Sveits er på storleik med eit par norske fylker, og på dette området har dei altså plassert 153 hytter. Hyttene ligg på tenkjelege og utenkjelege stader. Den høgstliggande ligg på 3855 moh, nokre ligg på kanten av store stup, nokre ligg på vindfulle ryggar, nokre ligg i frodige fjelldalar.

Dei er organiserte av Scweizer Alpen Club (SAC) og dei aller fleste er betjente i sesong. Men her må vi ikkje føregripe forteljinga, vi er nemleg enno uvitande om det meste når det gjeld hyttene. Det vi veit, er at dei fleste hyttene har eit vinter-rom, ein svært enkel del av hytta som er open om vinteren der det finst gasskokeapparat og senger og du sjølv må ha med sovepose og det du treng av mat, men at hyttene har servering i sesong. Det er starten av mars, nokre av hyttene har opna, andre ikkje. 

Klokka er nærare åtte idet vi når det høgste punktet på ruta og kan gli det siste stykket ned til hytta, og det som først berre var ein fjern lysprikk, vert større di nærare vi kjem. På nært hald ser vi at det er eit lite slott, plassert på ein kant. Ei svært solid ytterdør gjennom metertjukke steinmurar leier inn i ein gang. Lyden av stemmer når oss. Til høgre er det ei pil med bilete av skisko og isøkser, vi forstår at vegen først går dit. Her står ei mengd sko stilte opp, isøkser og stegjarn og anna utstyr ligg i hyller langs veggen. Deretter går vi i retning stemmene, og varmen slår imot oss idet vi opnar døra til stova. 

– Folk har møtt opp nede i dalen med alpinbindingar og trudd at hytta ligg eit kvarter unna, seier vertinna og slår orsakande ut med hendene med tydeleg referanse til telefonsamtalen. 

Ho heiter Irene, og er overraska over å sjå oss, ho hadde nok venta at vi vart seinare. Vi får eit bord, og straks står ei stor skål  suppe på bordet. Vi heller innpå. I rommet er det om lag 35 andre gjestar, vi høyrer ei blanding av sveitsisk, italiensk, tysk og fransk, her er alt frå ungdommar i starten av 20-åra til folk i 70-åra. Stemmene er muntre, dei fleste held på med desserten, så vi reknar med det er det neste som ventar oss. I staden kjem frisk salat med dressing. 

ALPEGLØD: Ein merkar godt høgda i Sveits, ting tek lenger tid enn i heimlege fjell. Den siste alpegløden er i ferd med å bleikne i det vi prøvar å finne vegen attende til hytta etter ein rundtur ned ein bre. Heldigvis ventar middagen på hytta.

– Vi likar å servere fersk salat til gjestane, seier Markus, den trivelege sveitsaren som kjem med den, og som viser seg å vere eigaren av hytta. 

Eller rettare sagt han som driv hytta, hyttene er eigde av SAC, fortel han, han er ansvarleg for drifta og har inntekta si herifrå, i tillegg til garden han driv i dalbotnen. Det var kona hans vi snakka med på telefon, og dei har eit lag med fire-fem ungdommar til å servere her oppe. 

– Men det går ikkje taubane opp hit, fraktar du salat i helikopter?

– Neidå, ler han, salaten bar vi opp på ryggen for eit par dagar sidan saman med anna vi hadde bruk for til opningshelga. Brøda bakar vi her oppe. Og så har vi sjølvsagt helikopterfrakt til tørrvarelageret. 

«Vi har forlete den siste skredbana og tek fatt på traversen mot hytta. Svarte og ukjende fjell står over oss på alle kantar. Og over lyser stjernene.»

Det går med omlag 700 kg mjøl her oppe i løpet av ein sesong. Forundra set vi tennene i knasande sprø salat midtvinters på 1903 meter over havet, og set oss deretter godt til rette for å gjere plass til desserten. Men igjen vert vi overraska. I staden for dessert, landar no ei enorm gryte med pasta og tre store skåler med ulike kjøttsausar på bordet. Vi er altså komne til hovudretten. Heldigvis har vi brukt ein del krefter på oppstigninga, og ei dyr flaske vin hamnar også på forunderleg vis på bordet etter at Tore er borte ved disken ein augneblink. 

 «We do not have wifi. Talk to each other!» Innskrifta står på eit skilt over disken. Og lokalet summar av stemmer. Dette er ikkje hardbarka alpinistar og fjellklatrarar, som ein kanskje kunne tenkje seg etter ruta opp å døme, det verkar meir som ein slags folkeleg fjellkultur. Alle slags folk, og alt slags utstyr. Og så er det heile brått over. Som ved eit trylleslag seier alle god natt og forsvinn ut av matsalen. Berre ungdommane sit att og spelar kort. Vi ser spørjande på Markus. 

– Klokka er ti. Sengetid.

URØRT: Overgangstur er eit konsept ein bør prøve dersom ein er på hyttetur i alpane. Ettersom kollektivtrafikken er så godt utbygd, kan ein i mange tilfelle legge opp ei rute som endar ein annan stad enn der ein starta, og ta toget attende til utgangspunktet. Bonusen med ein slik tur er at ein kan kome over urørte sidedalar, slik Tore Kjetil Sørheim gjer her.

Neste morgon er vi tidleg oppe og møter ved bordet vårt klokka åtte. Det står matrestar på nokre av borda, betjeninga er i ferd med å rydde. Elles er matsalen tom. Vi ser på Irene. 

– De er seine, seier ho og peikar ut. Vil de ha niste?

Vi vert sitjande ved vindauget med kaffien medan vi ser små prikkar bevege seg langt oppe i fjellsida over hytta. Tidleg er visst noko anna her til lands. Dei må ha starta gå i sekstida. Markus fortel at vi kjem til å bli åleine på hytta neste natt, det er søndag, alle gjestane dreg ned. Det verkar som mange går opp til hytta laurdag og overnattar til søndag, kanskje utan å gå vidare, det er rett og slett hytta som er målet. Nokre kjem også frå andre hytter, det er mellom anna mogeleg å gå ruta som vert kalla Urner Haute Route, ein tur på fem dagar der ein startar i Realp og går til Engelberg.

Men det er enno tidleg på sesongen, ingen nye gjestar er venta neste dag. Dermed dreg også betjeninga ned. Dette høyrest eigentleg perfekt ut for oss, vi vil gjerne ha hytta for oss sjølv ei natt, spesielt ettersom Markus vil setje att middag til oss, saman med nokre enorme bagettar til niste byrjar han å pakke ei rundhanda matkasse der den eine pølsa etter den andre finn vegen nedi. Han og kona er eit godt team – ho har forretningssans, han har hjartelag. 

Vi har sett på eit fjell i nærleiken av hytta, men Markus anbefaler oss ein lengre tur sidan vi har heile dagen, og fortel at det store fjellet over hytta, Krönten, er tilgjengeleg frå ein bre høgare oppe. Vi likar planen, og ser på kartet at det kan vere mogeleg å ta ein rundtur ned breen og kome opp igjen til hytta på ettermiddagen. 

«Folk har møtt opp nede i dalen med alpinbindingar og trudd at hytta ligg eit kvarter unna.»

Det er vindstille på 3108 moh. Eller i alle fall på 3100 moh, Krönten har to toppar, dei siste 8 meterane til det høgaste punktet er irriterande nok stengd av ein delvis overhengande kamin som med joggesko ville vore ei lett sak, men som med skisko er verre. Vidar og Tore er nøgde, eg gjev kaminen eit par forsøk før eg gjev opp og let ramnen ha toppunktet for seg sjølv. 

Rundturen ned breen er nydeleg, men alt tek tid i denne høgda, kroppen kjennest uvanleg tung, og det hjelper ikkje at både eg og Vidar har teke det tyngste skiutstyret. Igjen, dette er truleg ikkje ei rute norske hyttevertar ville anbefalt, vi må opp ein sidebratt travers på minst 45 grader for å kome opp i rett dal igjen, og det byrjar skumre før vi er oppe. Men i staden for å kome til ei tom hytte, møter Irene oss med full middagsservering. Ei gruppe nye gjestar har likevel meldt seg, og ho har endra planar. 

Neste morgon er vi igjen åleine ved frukosten, og det er med eit visst vemod vi tek farvel med Kröntenhytta. Men vi har lyst sjå fleire område av Sveits, og har sett oss ut ei ny hytte dei neste to nettene. Skiføret ned skredbanene er grufullt, men vi betaler likevel gladeleg denne prisen for faregrad 1 akkurat her. Derifrå køyrer vi dalen oppover til Andermatt og møter Ueli, det 100 % sveitsiske søskenbarnet til Tore. Vi er klare for neste kapittel. 

Sveitsarane likar tydelegvis å byggje hytter på kanten av stup. I alle fall ligg også Rotondohütte plassert på ein kant. Det er som vanleg 1000 meter stigning, det er som vanleg mørkt når vi kjem fram, men tilkomsten til Rotondohytta er mykje enklare enn til Kröntenhytta, terrenget er slakt og oversiktleg og knapt nok over 30 grader.

Dette ser ut til å påverke trafikken til hytta, hundrevis av skispor leier oppover i den frosne snøen, og vi er ikkje overraska idet vi kjem fram og på nytt høyrer summinga av ei mengd stemmer, her må vere minst 60 gjestar. Vi har no blitt erfarne alpefolk, ski og utstyr vert med den største sjølvfølgje plassert på utstyrsrommet, vi ber sekkane opp på soverommet, og ved middagsbordet held vi bevisst att på forretten i påvente av hovudretten. Borte ved det sveitsiske pensjonistbordet stemmer dei utpå kvelden i med allsong, og vi nynner etter kvart med:  

– Herrliche Berge, sonnige Höhen, Bergvagabunden sind wir, ja wir.

Også her kjem vinen på bordet, og allsongen når etter kvart eit crescendo: 

– Mit Seil und Hacken, der Tod im Nacken, hängen wir an den steilen wand. Herzen erglüben, Edelweiss blühen, vorbei geht’s mit sicher Hand. 

Hjarte og auge gløder verkeleg rundt oss. Vi byrjar like dette alpelivet. 

ALPEMAT: Ein går ikkje på tur i Alpane utan ost og pølse. Vidar Innselset serverer lunsj i mars-sola.

Trass hundrevis av skispor i området – dagen etter viser det seg at sveitsarane har gløymt ei heil fjellside. Og verken franskmenn eller italienarar har oppdaga henne, der ho ligg, litt gøymd frå hytta. Eller kanskje ligg forklaringa heller i at sida ikkje fører opp til nokon av hovudtoppane i området, berre ein fortopp med eit vanskeleg tilgjengeleg toppunkt. Sida har eit konvekst midtparti og er bratt nok til å skræme oss i starten, men vi forstår oppdraget vårt og fordeler oss etter evne og interesse: Vidar søkjer kreativitet, Tore søkjer bratt og teknisk, eg søkjer opne felt, Ueli legg seg ved sidan av mine spor.

Det er fri bar, sida byr på ei runde til, og snart er den dekorert både innanfor og utanfor kunsten sine reglar. Det er framleis lys, vi rekk ein tur opp i eit skar på motsett side, der eg åleine hakkar meg opp ein smal rygg til toppunktet medan dei andre returnerer til hytta. Der finn eg dei eit par timar seinare, i fluktstolar, på altanen, med kvart sitt glas øl og sjokolademjølk med rom, og med Vidar i spissen syngande på allsongen frå kvelden før, Herrliche Berge. Igjen – vi byrjar tilpasse oss. 

«Neste morgon er vi igjen åleine ved frukosten, og det er med eit visst vemod vi tek farvel med Kröntenhytta.»

Denne kvelden får vi ein ide. Eg har sett nokre fjell i det fjerne, i ein dal som fører ned mot ein landsby på andre sida av fjellet. Vidar og Tore oppdagar at det går ein togtunell gjennom fjellet attende til Realp, der vi har bilen. Det må dermed vere mogeleg å ta ein rundtur. Ueli er skeptisk, han trur det er for flatt. Men vi er eventyrlystne og får pressa gjennom planen, og neste morgon, etter at Vidar har køyrt i gang nokre rundar med Herrliche Berge og vi har fått fylt opp termosane med peparmynte-te, set vi kursen mot det same skaret som dagen før.

Og etter ein ny topp og ei lang nedkøyring kjem vi til fjella i det fjerne, Soria Moria, ein sidedal som er heilt urøyvd med unntak av eit par skispor. Vi kunne gjerne vore her fleire dagar,  men etter ein tur opp og ei linje kvar peikar vi tuppane vidare nedover dalen gjennom eit stadig skiftande landskap.

Skia glir og glir, det verkar som det aldri sluttar, vi fylgjer først terrenget og den svingande dalen, deretter over bruer og smale skogsvegar, forbi sætrar og dyrkamark, og til slutt slentrar vi gjennom den vesle landsbyen Oberwald heilt til vi brått forstår at togstasjonen ligg på den andre sida av byen og spurtar dei siste fem minutta i skisko tvers over snøbarar og gjerder og toglinjer og når toget med null sekunds margin. At vi ikkje har billett viser seg å vere eit større problem for billettøren enn for oss, men vi set Tore på saka, han har både språk-kortet og utlendings-kortet på hand, og vi er så vidt vener med billettøren idet toget kjem ut i dagslyset igjen i Realp. 

GIGANTAR: Dei siste dagane av turen nyttar vi lenger sør i landet, i fjella kring Eiger-massivet. Her er fjella ikkje fjell, men gigantar med enorme hengebrear til skjegg. I bakgrunnen ser vi to av dei største, Mönch og Jungfrau, med den berømte togstasjonen og restauranten Jungfraujoch (3454) midt i mellom.

«Til slutt slentrar vi gjennom den vesle landsbyen Oberwald, heilt til vi brått forstår at togstasjonen ligg på den andre sida av byen og spurtar dei siste fem minutta i skisko.»

Vi har no fire netter i høgda og nokre tusen høgdemeter i beina. Ueli skal heim, og reiser vidare med toget. Vi har enno nokre dagar att av turen, eventyrlandet med dei høge fjella har meir å by på. Men det er ei tid for alt, vintersola står lågt i Realp, medan vårsola står høgt i dei grøne dalane lenger sør. Dermed avsluttar hytteeventyret vårt for denne gong, nynnande på strofene frå Rotondohytta: 

– In unsern  Herzen brennt eine Sehnsucht, die lässt uns nimmermehr Ruh.

 For ein ting er sikkert: Vi er ikkje ferdige med hyttelivet i Sveits. Vi har knapt starta.